REVIEW | Crusader Kings III overtreft voorgangers en genre-genoten

Er zijn zo van die games die velen wel kennen, en zelfs interessant vinden om over te lezen, maar waarvan je het gewoon niet ziet zitten om ze zelf te spelen. Uit EVE Online komen vaak politieke thrillers waarbij zelfs onze Belgische pogingen tot regeringsvormen verbleken, maar om nu zelf met deze Spreadsheets-in-Space simulator aan de slag te gaan... In Dwarf Fortress spelen zich blijkbaar hilarische taferelen af, waarbij zelfs onze Belgische pogingen tot regeringsvormen serieuze kost lijken, maar om nu een abstract ASCII-spel te gaan spelen... Crusader Kings is nog zo’n franchise waarbij intrige-op-intrige-op-intrige, wansmakelijke despoten, nepotisme en complete verwarring de norm zijn. Waar doet ons dat aan denken?

Grand Strategy games hebben de reputatie enorm complex te zijn en enkel geschikt voor een kleine maar devote fanbase, die er geen probleem mee heeft om de nodige kennis langzaam te vergaren. Paradox (de ontwikkelaar, niet de bovenliggende uitgever met dezelfde naam) is koning, keizer en admiraal van dit genre. Hearts of Iron en Europa Universalis, zijn reeksen die even boeiend als ondoorgrondelijk lijken. Heel wat gamers die dachten met hun ervaring in strategische games, vast wel pakweg de Tweede Wereldoorlog in Hearts of Iron tot een goed einde te kunnen brengen, gaven er al snel de brui aan toen ze een berg informatie te zien kregen waar een normale mens kop noch staart aan kan krijgen. Crusader Kings, een middeleeuwse politieke geschiedenis simulatie, was de reeks die het meest richting mainstream aan leek te zitten. Er was niet alleen een pak minder complexiteit, het spel stond ook bol van smeuïge “emergent gameplay” verhalen.

Volgens de makers van Crusader Kings, was een middeleeuws hof niet zozeer een centrum van politieke en militaire macht, maar leek het eerder op een soap waarvan zelfs de meest sensatiebeluste, verveelde huismoeder zou zeggen: “nou nou, het mag wel een béétje geloofwaardig blijven!”. Iedereen bedroog, beloog, smeede complotten, en de galantheid die je misschien met ridders associeert, blijkt niets meer dan een héél dun laagje vernis.

In Crusader Kings neem je de controle op je van één van de ontelbare dynastieën die destijds bestonden. Van de Keizer van het Heilig Roomse Rijk tot een Vlaamse Graaf die het met een handvol boerderijen moet stellen. Je startsituatie is geschiedkundig correct, vanaf dan kan het alle kanten op. De bedoeling van het spel is om jouw familie in de loop van de volgende eeuwen zo machtig mogelijk te maken. Een onwetende gamer zal direct zijn legers op pad sturen, maar dat is in Crusader Kings zelden de beste en soms zelfs helemaal géén keuze. Je moet in eerste instantie al rekening houden met een Casus Belli, een goede reden om ten oorlog te trekken. Zelfs als je erin slaagt om een gebied van een ander rijk over te nemen, is het onmogelijk om dit toe te voegen aan jouw territorium als je geen zaak kan maken waarom je er recht op hebt.

Hier komt de intrige dus op de proppen. Er zijn vele manieren om de waarheid in jouw voordeel om te buigen. Misschien was er wel één of andere voorouder die ooit een buitenverblijf had in het te veroveren gebied? Je mag dan wel niet de eerste in lijn zijn om het te erven, maar als er hier en daar een paar ongelukjes gebeuren kan je wel snel opschuiven in de rij van erfgenamen. Wanneer jouw familie geen reden heeft, kan je die familie mits een goed gepland huwelijk wel uitbreiden met een familie die wel een claim kan leggen?

Wordt dat buurland trouwens ook niet bestuurd door heidenen? Als goede vertegenwoordigers van ons eigen, enige echte geloof zit er natuurlijk niets anders op dan een heilige oorlog te starten om de bevolking te redden van eeuwige verdoemenis! De Middeleeuwen stonden ook niet bekend om hun nauwkeurige administratie, dus er zal met wat creatief zoekwerk vast wel één of ander document gevonden kunnen worden waarop staat dat jij tot ieders verbazing eigenlijk wel de eigenaar van een gebied zou moeten zijn.

Buiten de jaren durende complexe geopolitieke complotten, zijn er ook veel kleinere, persoonlijke, maar daarom niet minder belangrijke intriges. Vroomheid lijkt eerder een uitzondering dan regel in de kringen van adellijk volk. Aan elke religieuze regel voldoen is dus niet zo evident, en de zonden zijn vaak legio. Een listige heerser kan gevoelige informatie in zijn voordeel gebruiken door “Hooks” te verzamelen. Door zo’n “Hook” op iemand te krijgen, bijvoorbeeld als je ontdekt dat hij een affaire heeft, kan je in latere onderhandelingen hem dwingen om jou te gehoorzamen, “want anders”.

Jouw familie kan ook in een precaire situatie terecht komen, en dan is het een kwestie van moeilijke beslissingen nemen. Zo ontdekten spionnen dat de oudste zoon van onze vorst een affaire had met de vrouw van zijn jongere broertje en aangezien overspel volgens onze eigen wetten een criminele daad was, maar we niet bepaald van plan waren om onze eigen zoon in de gevangenis te steken (om nog maar te zwijgen over het schandaal dat deze informatie zou kunnen laten losbarsten), leek het ons wijs om in alle talen hierover te zwijgen en het geheim zo diep mogelijk te laten begraven.

Tot enkele maanden later, de betrokken prinses zwanger blijkt te zijn. De grootvader was duidelijk, de vader iets minder. Nadat we zonder verpinken de jongste zoon gefeliciteerd hadden met zijn mooie dochter, was de opluchting opnieuw groot aangezien we ook hier weg mee leken te komen. Maar nauwelijks nadat ze goed en wel bevallen was, stond onze schoondochter plots ook voor onze koninklijke slaapkamer in een poging om een derde lid van de familie te verleiden.

Het zijn dit soort gebeurtenissen die Crusader Kings waarschijnlijk de meest populaire der Grand Strategy games maakt. Dat verklaart waarschijnlijk ook waarom Paradox deze titel gekozen heeft om eindelijk een iets of wat bruikbare tutorial in zo’n spel te steken. In plaats van voor 95% aan je lot overgelaten te worden, snap je na enkele uren toch al tenminste de meeste basisconcepten van het spel. Dat de gameplay wat eenvoudiger lijkt geworden te zijn (of toch op z’n minst begrijpelijker wordt voorgesteld), helpt ook. Samen zorgen ze ervoor dat dit een spel is waar je ook als nieuwkomer in het genre met een iets geruster hart aan kan beginnen. 

Nog een nieuwigheid die een beginner in het genre zal geruststellen, is een typische uitgebreide verzameling aan skill trees voor het personage dat je speelt. Je zal jezelf kunnen specialiseren in domeinen als oorlogsvoering, economie, diplomatie en meer. Ook je hele dynastie zal zich over de jaren heen kunnen verbeteren, zodat je bij de dood van het hoofd van de dynastie, niet altijd helemaal van nul moet beginnen.

Het bestaande gevechtssysteem is ook met een factor tien vereenvoudigd. In Crusader Kings II, had je een overvloed aan elementen die een invloed hadden op (delen van) een gevecht tussen twee legers. Los van de enkele uren studeerwerk die nodig waren om dit te begrijpen, kostte het ook enorm veel tijd om op voorhand goed in te schatten wat de kansen op een overwinning waren en om elke van je legergroepen juist te configureren. Misschien niet compleet onrealistisch, maar slechts weinig spelers waren bereid hier tijd in te steken. In Crusader Kings III wordt er blijkbaar nog wel heel wat uitgerekend in de achtergrond, maar als speler krijg je nu het resultaat van al die wiskunde te zien in één duidelijke tooltip. Dit is dan wel spijtig voor de enkelingen die de enorme granulariteit van het vorige systeem benutten, maar voor het gros van de spelers zal dit veel uitnodigender zijn.

Gelukkig voor de meer ervaren spelers bestaan de veranderingen niet alleen uit vereenvoudigingen. Sommige elementen worden net beter uitgebouwd. Omdat Crusader Kings niet zozeer een oorlogssimulator is maar veel meer een sociale simulator, zijn de verhoudingen (soms dus in meerdere betekenissen van het woord) van alle personages enorm belangrijk. Een belangrijke relatie is die van een vazal en zijn heer. Wie goed heeft opgelet tijdens de lessen geschiedenis weet misschien nog iets over feodalisme of het leenrecht. In dit politieke systeem verdeelt een koning of keizer, zijn land onder graven, die het dan weer verdeelde onder hertogen en andere lagere edellieden. Jouw personage zit ook ergens in deze schakel.

De kans is groot dat je zowel vasallen onder je, als een heer boven je hebt. Met beide hou je best zo’n goed mogelijke relatie. Van je heer probeer je zoveel mogelijk gedaan te krijgen, terwijl je je vazallen natuurlijk zo gehoorzaam en meegaand mogelijk wil houden. Waar in vorige games de regels die vazallen opgelegd kregen, nog gelijk waren voor iedereen, is er nu veel meer individueel te onderhandelen. Van makke vasallen, of degene waar je goed mee kan opschieten, kan je wel iets meer gedaan krijgen qua afgedragen inkomsten of beperkte rechten. Een vasal die heel wat macht heeft zal zich wat meer rechten willen toe-eigenen, waarbij de afweging gemaakt zal moeten worden hoe zo’n vasal tevreden te houden, zonder hem zodanig veel macht te geven dat hij zou durven proberen onafhankelijk te worden.

Crusader Kings draait in zijn derde versie op een nieuwe engine, en dit is een bijzonder groot verschil met vroeger. Het spel is terug van deze tijd: de kaart, waar je de helft van de tijd op zal kijken, oogt mooi en dankzij de nieuwe filters die je erop kan leggen, is ze ineens een pak overzichtelijker geworden. De personages, de andere helft van je tijd, worden door een 3D-engine getoond en zijn een pak realistischer, ook dankzij de duidelijke tekenen van de tand des tijds (of een verdwaalde pijl). Een groot voordeel van de nieuwe engine, volgens Paradox, is dat alles heel erg modulair is opgebouwd, met in het achterhoofd dat er erg veel aangepast kan worden door mods. Goede ondersteuning in een spel waarvan de speeltijd meestal niet in uren maar in dagen geteld wordt, is uiteraard een belangrijk pluspunt.

Een nadeel van de nieuwe engine is dan weer dat meerdere features die na de release van Crusader Kings II toegevoegd werden via DLC, nu niet aanwezig zijn in Crusader Kings III. Het gaat dan onder andere om verschillende regeringsvormen of het voorkomen van de Pest. Langs de ene kant is dit niet onbegrijpelijk, maar voor wie het vorige spel nog speelde zal het toch irritant zijn als je ineens een aantal zaken moet opgeven. Zeker als je met een vrij grote waarschijnlijkheid kan voorspellen dat diezelfde features opnieuw via DLC gekocht zullen worden. Een ander gemis is dat je een spel slechts in 2 jaartallen kan starten, in tegenstelling tot de meerdere opties in het vorige spel. Volgens Paradox zorgt dit ervoor dat ze meer tijd kunnen steken in het interessant maken van de startsituaties. Het grote nadeel hierbij is dat het wel onmogelijk wordt om een rijk dat tussen de twee mogelijke startjaartallen is ontstaan, vanaf dan te spelen. Alvast een goede kandidaat voor de eerste mods.